We geven de natuur een kickstart

De Rotterdamse haven is van groot economisch belang. Maar dat hoeft niet ten koste te gaan van de natuur. Anke Dielissen wil met ARK Rewilding Nederland proberen de natuur bij Landtong Rozenburg een kans te geven zichzelf weer te organiseren.

“Sinds het Deltaplan heeft bescherming tegen hoog water en de economische voorspoed in de Rotterdamse delta vooropgestaan. Logisch,’’ aldus Anke Dielissen. “Maar met de inzichten van nu weten we ook dat in steen getrokken vaarwegen met steeds hogere dijken geen eeuwigheidswaarde hebben. Overstromingen houd je er op den duur, met de zeespiegelstijging en verhoogde rivierafvoeren, ook niet mee tegen.’’

En dus wil Anke de natuur zélf de regie weer gaan geven. “Een zachte overgang tussen de stijgende zee en de monding van de grote rivieren kan een natuurlijke oplossing zijn voor de veiligheid van het lage Nederland.’’

‘Een zachte overgang tussen de stijgende zee en de monding van de grote rivieren kan een natuurlijke oplossing zijn voor de veiligheid van het lage Nederland.’

In principe is elke delta, overal ter wereld, van nature een breed gebied van rivierarmen met zandbanken. Er is een groot verval van het getij en de natuur regelt het zelf. Na de watersnoodramp in 1953 is in het Deltaplan echter afgesproken dat in Nederland het water niet meer vrij spel mag hebben. Hoge dijken en dammen en strak gekanaliseerde rivieren met stevige kades ontstonden, vaarwegen voor de welvaart en onze veiligheid.

‘De rivier is ook van ons.’

Anke Dielissen: “Maar daarbij vergaten we dat die rivier ook van ons is. Dat er vissen, vogels en planten leven. De Rijn-Maasmonding werd zo van een getijdendelta een gereguleerde waterweg. De sluizen van het Haringvliet gingen vrijwel dicht, het getij ging daar van 2 meter naar bijna niks. De -ook nog onnatuurlijke, gegraven- Nieuwe Waterweg werd de enige ingang voor trekvissen.’’

Rijkswaterstaat, het Wereld Natuur Fonds, het Havenbedrijf en de gemeente Rotterdam startten al in 2014 het proefproject De Groene Poort. Nu wordt ingezet op het definitief aanpassen van de havenmonding bij Rozenburg en Maassluis, zodat trekvissen, trekvogels en moerasplanten zich er weer thuis gaan voelen.

De Nieuwe Waterweg/Het Scheur is immers nog de enige open ingang naar de rivieren in het achterland. Brak en rustig, ondiep water is van levensbelang voor trekvissen. Ze moeten kunnen uitrusten en acclimatiseren voordat ze naar zee vertrekken, waar het water zout is. En andersom ook; vissen die vanuit de zoute zee komen, moeten wennen aan het zoete rivierwater. Deze overgangsgebieden zijn van levensbelang voor een gezonde delta.

‘Een natuurlijke haven is leefbaarder.’

Er komen méér en grotere langsdammen van puin en afvalgesteente uit de bouw, zoals oude rioolbuizen en betonnen voeten van afgedankte parkeerautomaten. Langsdammen heten zo omdat ze gelijklopen aan de kade. Ze liggen enkele tientallen meters van die kade af in dezelfde richting, in tegenstelling tot strekdammen die haaks op de kade staan.

“Bij het proefproject De Groene Poort is de afgelopen tien jaar op kleine schaal getest of dit de natuur helpt en dat blijkt zo te zijn. We gaan het nu verder uitbreiden, zodat er achter die langsdammen daadwerkelijk paai- en rustplaatsen ontstaan, die trekvissen als de steur, de zalm en snotolf (lompvis) aantrekken en waar op de bij eb droogvallende zandplaten trekvogels hun voedsel kunnen vinden. We gaan de natuur er een kickstart geven.’’

Aan de noordkant van de Landtong Rozenburg, ten westen van de stormvloedkering, wordt de oever van het Scheur dus met langsdammen rustiger en natuurlijker gemaakt. Zonder dat de havenbedrijven of de scheepvaart daar hinder van ondervinden. Het Havenbedrijf heeft zelfs een visie op een duurzame haven, daarom werken ze in dit project ook samen met ARK.

‘Je kunt niet eeuwig de natuur tegenhouden.’

Anke Dielissen: “Op den duur is een geheel natuurlijke Nieuwe Waterweg echter leefbaarder én ook veiliger. Want vergeet niet, je kunt de zeespiegelstijging niet eeuwig tegenhouden met alleen maar technische maatregelen. Een natuurlijke riviermond, met meer ruimte voor het water en de natuur, maakt die ook veiliger.’’ Want, zo zegt Anke Dielissen, door slibaangroei verhoogt het landschap op een natuurlijke manier. En dat slib werkt ook goed voor opname van CO2 en beperking van de stikstofuitstoot, waardoor ook de klimaatdoelstellingen beter gehaald kunnen worden. “En dat is weer goed voor de woningbouw die nu vaak door milieuregels beknot wordt. Zo kunnen natuur en woningbouw hand in hand gaan, want we hebben dringend behoefte aan nieuwe woningen én nieuwe natuur. Als er eenmaal mensen wonen, kunnen die in die nieuwe natuur ook recreëren.’’ De diepe scheepvaart kan dan via het Calandkanaal landinwaarts varen. Anke Dielissen hoopt dat dit het toekomstbeeld wordt voor de haven en Rotterdam. Omdat de natuur én de woningbouw niet alleen aan de havenmond goed samengaan, werkt ARK ook verder stroomopwaarts aan luwe, zandige rivieroevers.

“Bij het Eiland van Brienenoord hebben we al ervaring opgedaan. Maar nu Feyenoord City met een nieuw stadion niet doorgaat, helpen we de gemeente Rotterdam bij De Kuip met de aanleg van een getijdenpark. “Nieuwe woningen aan de rand van de rivier met een natuurlijk getijdepark ervoor wordt ook daar een mooie combi.’’